Zarys historii Bractwa Kurkowego w Poniecu
Według tradycji początki Bractwa w Poniecu sięgają 1629 r. Dlatego ponieckie Bractwo Kurkowe w czasach II Rzeczypospolitej w 1929 r. obchodziło hucznie 300 lecie swego istnienia. Jednak zdaniem gostyńskiego regionalisty Władysława Stachowskiego nie ma potwierdzenia źródłowego tej daty.
Jak stwierdza on „W żadnym z istniejących dokumentów data ta nie zachodzi. Przeciwnie, stale znajdujemy powoływania się na Jana Kazimierza, jako tego króla, który Poniecowi zezwolił na założenie Bractwa Strzeleckiego. Ponieważ właśnie po najeździe szwedzkim, który wykazał tak jaskrawo brak jakiejkolwiek obrony po miastach i miasteczkach, przystąpiono do tworzenia organizacyj strzeleckich w całym kraju - wielka część bractw strzeleckich pochodzi z tych czasów - przyjąć zdaniem mojem trzeba, że i Bractwo Strzeleckie w Poniecu powstało dopiero w siódmym dziesiątku XVII wieku.”
W pełni udokumentowana działalność Bractwa rozpoczyna się więc w drugiej połowie XVII w., od czasów panowania króla Michała Korybuta Wiśniowieckiego. W dniu 9 listopada 1669 r. władca ten na prośbę Franciszka Miaskowskiego, pokojowego królewskiego, potwierdził statut nadany temuż bractwu przez ojca petenta, Maksymiliana, kasztelana Krzywińskiego. Gdy po śmierci Franciszka Miaskowskiego Poniec przeszedł w ręce Krysztofa Unruga, znalazło bractwo w nowym dziedzicu życzliwego i gorącego opiekuna. Uważając widocznie, że i wówczas panujący król Jan III powinien przywilej bractwu zatwierdzić, udał się z prośbą o to do króla i uzyskał nowe zatwierdzenie statutu, nadanego swego czasu przez Miaskowskiego.
Kolejni właściciele Ponieca – Zygmunt Unrug, Andrzej z Brudzewa Mielzyński zatwierdzali statut i otaczali Bractwo opieką czego przejawem było między innymi nadanie terenu pod strzelnicę we wsi Wydawy. Protektorem i członkiem honorowym Bractwa w okresie przedrozbiorowym był Maksymiljan Mielżyński, pisarz wielki koronny, kawaler orderów Orła Białego i Św. Stanisława.
W r. 1819 ówczesny dziedzic Ponieca gen. Stanisław Mielżyński nadał bractwu prawo noszenia munduru. Jak mundur ten wyglądał, nie wiemy, gdyż nie zachował się żaden jego opis. W I połowie XIX w. Bractwo to, mimo że było w przeważnej części niemieckiem, cieszyło się stałą życzliwością dziedziców, zwłaszcza generała Mielżyńskiego. Przeszło sto lat znajdowała się strzelnica na Wydawach, i nie było uroczystości, w której nie brałby udziału i dziedzic. Dobre stosunki między Bractwem a dziedzicami popsuły się po wydarzeniach Wiosny Ludów 1848 r. kiedy członkowie Bractwa opowiedzieli się po stronie niemieckiej. Od tej pory Bractwo stało się jednym z czynników germanizacji miasteczka i okolic.
W drugiej połowie XIX w. Bractwo pozyskało nową strzelnicę, której poświęcenie miało miejsce w 1862. Wówczas otrzymało również sztandar od króla pruskiego Wilhelma I. Bractwo posiadało w tym okresie 0,77 ha gruntu i własny dom strzelecki. Pełniło również funkcje charytatywne czemu służyła własna kasa pogrzebowa, karawan i kasa pożyczkowa.
W początkach XX w. nasilał się nacjonalizm niemiecki co znajdowało odbicie w statucie, do którego wprowadzono wówczas zapis, że celem Bractwa jest „pielęgnowanie niemiecko-patriotycznego ducha". Większość członków stanowili Niemcy. Dla przykładu można podać, że przed I wojną światową 127 członków było narodowości niemieckiej, a tylko 26 polskiej.
W okresie I wojny światowej działalność organizacyjna zamarła. Została wznowiona w 1920 r. Nastąpiła wówczas szybka polonizacja Bractwa gdy na polecenie wojewody poznańskiego w jego szeregi wstąpiło 53 Polaków. Pierwszym polskim prezesem wybrano Józefa Dykierta.
W okresie międzywojennym , podobnie jak wcześniej, Bractwo skupiało głównie osoby ze sfer kupieckich i rzemieślniczych. Funkcję prezesa przez wiele lat pełnił przemysłowiec – Ludwik Łazarski, pierwszy polski burmistrz Ponieca. Do bractwa w tym okresie należeli min. Franciszek Bartkowiak (rzeźnik), Jan Baksalary (kowal), Klemens Sikorski (aptekarz), Mieczysław Klemczak (młynarz – właściciel młyna parowego), Nikodem Drabiński (tartak), Julian Miśkowiak (sklep kolonialny), Cugier (wiatrak w Śmiłowie), Edmund Mietliński (handlarz), Bernard Mietliński (handlarz), Stefan Sabiers (Niemiec – rzeźnik), Tirpitz (Niemiec, rzeźnik), Walenty Konieczny (sklep odzieżowy), Franciszek Gil (piekarnia), Antoni Wróblewski (przedsiębiorca), Władysław Walentowski (lekarz), Max Konieczny (rzeźnik).
W tym okresie Bractwo dysponowało strzelnicą przy ulicy Krobskiej. Główną imprezą organizowaną przez Bractwo było strzelanie zielonoświątkowe. O przebiegu uroczystości wiemy dzięki relacji Czesława Koniecznego, którą spisała uczennica Publicznego Gimnazjum w Poniecu Martyna Widyńska.
Co roku w drugi dzień Zielonych Świątek już o godz. 5.30 rano mieszkańcy Ponieca byli budzeni przez orkiestrę 55 pułku piechoty z Leszna lub orkiestrę 26 pułku z Krotoszyna. Wszyscy członkowie Bractwa na czele z Królem Kurkowym przy dźwiękach orkiestry maszerowali ulicami Ponieca oznajmiając wszystkim, iż nadszedł dzień zabawy, rozrywki dla mieszkańców i czas wyłonienia w strzelaniu na kolejny rok Króla Kurkowego Bractwa w Poniecu. Maszerowali ul. Krobską do cmentarza, z powrotem do wysokości budynku Łazarskiego, a następnie udawali się w kierunku strzelnicy. Za orkiestrą szedł ówczesny tarczowy Bractwa Depczyński – woźny szkolny. Ubrany był w czerwoną marynarkę, białe spodnie i rękawiczki. Na plecach niósł okrągłą strzelecką tarczę, przymocowaną do barku za pomocą metalowego uchwytu. Za nim podążał ubiegłoroczny Król Kurkowy, a dalej w kolumnie czwórkowej członkowie Bractwa. Powrót do ratusza wyglądał podobnie, tylko tarczowy niósł tarczę zapełnioną zatyczkami.
Na terenie strzelnicy była już gotowa, wcześniej zamontowana drewniana podłoga do występów i zabawy. Były wystawione stoły, ławki, stoiska z kiełbasą. Rozpoczynało się strzelanie. Królem Kurkowym z reguły zostawała osoba, która była w stanie ponieść koszty finansowe tego tytułu. Zabawa odbywała się w sali Ratusza na pierwszym piętrze po prawej stronie. Tylko ta jedna zabawa w okresie przedwojennym była urządzana w Ratuszu.
Uczestniczyły w niej osoby na ścisłe imienne zaproszenie. Przed wejściem do Ratusza wszystkich uczestników na schodach witały panny, ubrane odświętnie z koszyczkami i rzucały kwiatki.
Po II wojnie światowej działalność Bractwa została wznowiona. W 1947 r. na ogólną liczbę 66 członków tylko 42 wnosiło opłaty. Mimo trudności podtrzymywano dawne zwyczaje, w tym przede wszystkim strzelanie zielonoświątkowe. W strzelaniu odbytym w dniu 25 maja 1947 r. wzięło udział 56 osób. Ostatnie ślady działalności Bractwa pochodzą z 1948 r. Zostało ono, podobnie jak inne bractwa kurkowe w Polsce, zlikwidowane przez władze komunistyczne. Jednak już wcześniej można było zauważyć odpływ członków.
Z czasem strzelnica znajdująca się przy ulicy Krobskiej uległa dewastacji, w a latach 90. XX w. jej teren został zniwelowany pod budowę nowego gmachu szkoły Podstawowej. Rozproszeniu uległy także pamiątki, takie jak przechowywane w ratuszu puchary, po których ślad zaginął. Pozostały nieliczne ślady działalności Bractwa. W zbiorach Muzeum Okręgowego w Lesznie zachował się miedzy innymi sztandar z okresu przedwojennego.
W 2009 grupa mieszkańców gminy Poniec podjęła inicjatywę odrodzenia Bractwa Kurkowego. 13 listopada tego roku odbyło się zebranie założycielskie. Uchwalono statut i wybrano władze. W dniu 23 lutego 2010 r. Bractwo uzyskało wpis do rejestru sądowego. Po raz pierwszy Bractwo publicznie wystąpiło na uroczystościach z okazji święta 3 Maja. Obecnie Bractwo liczy 29 członków - założycieli. Najbliższe ważniejsze zamierzenia Bractwa to: budowa strzelnicy, zawody strzeleckie w celu wyłonienia pierwszego króla, utworzenie drużyny kadetów, powiększenie szeregów i ufundowanie sztandaru.
oprac. Grzegorz Wojciechowski
sekretarz Zarządu Bractwa Kurkowego
w Poniecu
Członkowie założyciele
Kalendarium działalności bractwa
Kalendarium: czerwiec 2010
Kalendarium czerwiec - lipiec 2010
GALERIA:
Inauguracja Bractwa Kurkowego
Strzelanie o tytuł króla Bractwa Kurkowego w Poniecu - 19.06.2010
