11 listopada 1918 - Niemcy wskutek klęsk na froncie i wybuchu rewolucji zostały zmuszone do podpisania rozejmu kończącego I wojnę światową .
Ludność polska w zaborze pruskim rozpoczęła przygotowania do walki o niepodległość. Powstały liczne rady robotniczo - żołnierskie oraz rady ludowe kierowane przez Naczelną Radę Ludową w Poznaniu.

 

15 listopada 1918 - W Poniecu powstała polsko - niemiecka Rada Robotniczo - Żołnierska. Jej mieszany skład narodowościowy wynikał z faktu, że Niemcy stanowili aż 40% ludności miasta . Z ramienia polskiego w ponieckiej RRŻ zasiadali: ks. dr Lucjan Skrzydlewski, Franciszek Ratajczak, Lucjan Szymański, Franciszek Khiel, Ludwik Łazarski, Bronisław Płończyński, Jan Glabś, Feliks Bączkowski i Franciszek Katarzyński.

 

21 listopada 1918 - Pod naciskiem Rady Robotniczo - Żołnierskiej ustąpił znany ze swej wrogości do Polaków burmistrz Bernard Poesch. Zarząd miasta powierzono tymczasowo ławnikowi magistrackiemu Bertoldowi Weigtowi. Zawieszono również działalność Rady Miejskiej i magistratu. Urzędnikom niemieckim Rada Robotniczo - Żołnierska nakazała pozostać na swych stanowiskach.

 

3- 5 grudnia 1918 - W Poznaniu obradował Sejm Dzielnicowy. Poniec reprezentowali: Ludwik Łazarski i Franciszek Ratajczak.

 

8 grudnia 1918 - Po raz pierwszy po czteroletniej przerwie spowodowanej wojną zebrali się członkowie ponieckiego gniazda (koła) Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”. Prezesem tymczasowego zarządu wybrano Feliksa Bączkowskiego . Uaktywniły się również gniazda w sąsiednich wsiach - Janiszewie i Dzięczynie.

 

10 grudnia 1918 - Z przekształcenia tajnego do tej pory Komitetu Obywatelskiego powstała Rada Ludowa na czele z ks. Skrzydlewskim. Z jej inicjatywy utworzono Straż Ludową, której dowództwo objął Feliks Bączkowski. Władze niemieckie były zmuszone tolerować działalność Straży.

 

27 grudnia 1918 - W Poznaniu wybuchło powstanie, które wkrótce objęło również inne miejscowości Wielkopolski. Na terenie powiatu gostyńskiego panował w tym czasie jeszcze względny spokój.

 

1 stycznia 1919 - Odprawiono nabożeństwo dla żołnierzy - Polaków z armii niemieckiej a następnie odbył się wiec. Jego inspiratorem był naczelnik ponieckiego „Sokoła” Wiktor Szwemin. Wiec był swego rodzaju sprawdzianem gotowości bojowej Polaków na wypadek rozpoczęcia akcji zbrojnej. Wziął w nim udział niedawno przybyły z frontu Bernard Śliwiński.

 

2 stycznia 1919 - W Gostyniu nastąpiło przejęcie władzy przez Polaków. Urząd starosty objął Wincenty Dabiński.

 

4 stycznia 1919 - Na stację w Poniecu wjechał niemiecki pociąg pancerny z Leszna z silnym oddziałem Grenzschutzu . Żołnierze niemieccy zabrali stojące na stacji dwa wagony zboża i kasę kolejową. Nie odważyli się jednak wtargnąć do miasta ponieważ naczelnik stacji poinformował ich, że siły polskie liczą około 1000 ludzi. Wycofali się więc do Leszna wysadzając za sobą most kolejowy między Pawłowicami a Poniecem.

 

6 stycznia 1919 - Odbyło się nabożeństwo po którym Polacy, byli żołnierze armii niemieckiej zebrali się w lokalu „Tivoli” przy targowisku. Urządzono tutaj prowizoryczne biuro werbunkowe . Przeprowadzano w nim rejestrację ochotników do oddziału powstańczego. Dowództwo objął były sierżant armii niemieckiej Michał Kaźmierczak .
Pierwszym zadaniem świeżo sformowanej kompanii ponieckiej było obsadzenie siłą około 30 ludzi Pawłowic do których zbliżali się Niemcy. Nie zdecydowali się oni jednak szturmować wioski.

 

7 stycznia 1919 - Do Ponieca przybyły na furmankach sformowane w Gostyniu siły powstańcze.

 

8 stycznia 1919 - Siły powstańcze zajęły odcinek ciągnący się od Sowin przez Zawadę, Janiszewo, Miechcin, Przybiń, Tworzanice aż do Kąkolewa. Zadaniem tak ukształtowanego frontu było nie dopuszczenie do niemieckiego uderzenia od strony Leszna i Rawicza na Poniec i dalej w głąb Wielkopolski.

 

9 stycznia 1919 - Nieprzyjaciel wsparty ogniem artylerii podjął próbę zajęcia Ponieca. Natarcie zostało jednak przez Polaków powstrzymane. Janiszewo było atakowane również w następnych dniach z kierunku Rydzyny. W pierwszych dniach powstania rozgorzały również walki w rejonie Pawłowic, Kąkolewa i Osiecznej.

 

14 stycznia 1919 - Niemcom udało się zająć Waszkowo. Kilka dni później zostało odbite przez powstańców z kompanii gostyńskiej dowodzonej przez W. Eitnera .

 

16 stycznia 1919 - Dowództwo naczelne sił powstańczych w Wielkopolsce objął gen. Józef Dowbor - Muśnicki. Przystąpił on do przekształcania luźnych dotąd oddziałów ochotniczych w zdyscyplinowane, pochodzące częściowo z poboru regularne wojsko. W ramach reorganizacji siły powstańcze podzielono na cztery fronty. Oddziały walczące w rejonie Ponieca wchodziły w skład frontu południowo - zachodniego nazywanego również „grupą Leszno”. Obejmował on obszar od Sowin pod Poniecem do południowego kanału Obry. Por. Śliwińskiemu powierzono dowództwo frontu dzielącego się na cztery odcinki: „Poniec”, „Pawłowice”. „Osieczna” i „Boguszyn”.

 

19 stycznia 1919 - Niemcy z trzech kierunków: od strony Kaczkowa, Pomykowa, Tarchalina uderzyli na Waszkowo. Powstańcy rozpoczęli odwrót w kierunku Janiszewa w czasie którego poległ Józef Kusz a Michał Katarzyński i Seweryn Haertle dostali się do niewoli . Wkrótce Polakom udało się odzyskać Waszkowo bez walki.
Również w dniu 19 stycznia 1919 roku rozegrał się dramat pod Gościejewicami . Stacjonował tutaj silny oddział niemiecki. Bliskość znacznych sił wroga stwarzała realne zagrożenie dla Ponieca . Wczesnym rankiem powstańcy przypuścili szturm na pałac, w którym ukryli się Niemcy. Gościejewice zostały zdobyte. Poniesiono jednak bardzo dotkliwe straty. W czasie szturmu poległo 7 powstańców wśród których był również Andrzej Piosik. 17 powstańców zostało rannych. Przetransportowano ich do szpitalu w Poniecu gdzie z ran zmarło dalszych 9 osób.

 

26 stycznia 1919 - Kompania poniecka zdobyła Miechcin. Akcją kierował jej dowódca Michał Kaźmierczak. W czasie ataku zginął Jan Drożdżyński.

 

2 lutego 1919 - Stanowiska kompanii ponieckiej pod Sowinami zostały ostrzelane przez artylerię niemiecką z rejonu Wydartowa. Powstańcy podjęli kontratak z flanki wobec czego Niemcy wycofali się.

 

12 lutego 1919 - Kompania poniecka podjęła kolejną akcję zaczepną atakując folwark Klapowo przy szosie Bojanowo - Sowiny. Zakończyła się zupełnym sukcesem. Niemcy wycofali się w kierunku Bojanowa, kilku z nich dostało się do niewoli. Jednakże z braku dostatecznych sił M. Kaźmierczak zarządził odwrót ze zdobytej placówki.

 

16 lutego 1919 - Został podpisany rozejm kończący działania na froncie powstańczym. Mimo zawieszenia broni dochodziło na niektórych odcinkach nadal do sporadycznej wymiany ognia. Trzeba było nawet zawiesić zajęcia w szkole parafialnej w Poniecu aby nie narażać dochodzących do niej dzieci z okolicznych wiosek , szczególnie Wydaw.

 

Oprac. Grzegorz Wojciechowski

Literatura (wybrane pozycje):
A.Bitner-Nowak. Z. Wojciechowska. G. Wojciechowski. Dzieje Ponieca, Poniec 2000
Dzieje ziemi Gostyńskiej, praca zbiorowa pod red. S. Sierpowskiego, Poznań 1979
S.Jankowiak.P.Bauer. Ziemia Gostyńska w Powstaniu Wielkopolskim 1918/1919, Gostyń 1989
B.Polak, Front Poludniowo-Zachodni, Grupa „Leszno” Powstania Wielkopolskiego 1919 r., Kościan 1971
Ziemia Gostyńska w Powstaniu Wielkopolskim, Materiały z sesji popularnonaukowej, Gostyń 1995